To podstawowy dokument, o który musimy się postarać, gdy umiera ktoś bliski. Bez niego nie będziemy mogli pochować zmarłego, nikt nie przetransportuje nam zwłok do kostnicy miejskiej, żaden Urząd Stanu Cywilnego nie wystawi też aktu zgonu. Wypisanie karty jest bezpłatne. Gdy śmierć nastąpiła w domu z przyczyn naturalnych, naszym obowiązkiem jest wezwanie na miejsce lekarza rodzinnego lub pogotowia (pod nr tel. 999 lub 112 z telefonu komórkowego). To lekarz, który potwierdzi zgon, jest zobowiązany do wystawienia karty zgonu. Pamiętajmy, że pogotowie nie ma prawa zbywać nas wypisaniem jedynie tzw. karty informacyjnej, a po kartę zgonu odesłać nas do lekarza rodzinnego.

Gdy bliski zmarł w szpitalu, kartę wystawia lekarz opiekujący się pacjentem.
Nie zapomnijmy jej odebrać. Od tej chwili rodzina czy bliscy zmarłego są zobowiązani do odebrania zwłok ze szpitalnej kostnicy. Mija 10 minut od otrzymania przykrej wiadomości, a już dostajesz telefon z zakładu pogrzebowego, który chce zająć się pochówkiem? Pamiętajmy, że informowanie zakładów pogrzebowych przez pracowników szpitala o śmierci pacjenta i podawanie danych bliskich jest nielegalne.

Jeśli śmierć nastąpiła w wyniku wypadku lub przestępstwa, wezwany do zmarłego lekarz może odmówić wystawienia karty zgonu i zadecydować o przewiezieniu zwłok do zakładu medycyny sądowej.
W takiej sytuacji musimy się liczyć z tym, że sprawę odebrania zwłok będziemy musieli skonsultować z policją lub prokuraturą. Kartę zgonu wystawi wówczas lekarz, który na zlecenie policji lub sądu, dokonał oględzin lub sekcji zwłok.

Życie ludzkie obfituje w nieprzewidywalne okoliczności i niespodziewane wydarzenia. Ta nieprzewidywalność jeszcze bardziej dotyka nas w chwili śmierci Bliskiej Osoby i sprawia, że czasem nie wiemy, jakie działania podjąć w zaistniałej sytuacji. Przypadki, wspomniane i opisane w dalszej części niniejszego informatora, mają za zadanie pomóc Państwu przejść przez te trudne momenty.

Karta zgonu: czym jest i do czego służy?

Karta zgonu jest fundamentalnym dokumentem. Jest on - co ważne - BEZPŁATNY i konieczny do uruchomienia wszelkich procedur, wchodzących w skład organizacji pochówku. Bez karty zgonu ani eksportacja ciała, ani tym bardziej pochówek są niemożliwe. Urząd Stanu Cywilnego wystawia akt zgonu właśnie na podstawie karty zgonu. Karta zgonu zawsze wystawiana jest przez lekarza - w zależności od okoliczności śmierci:
a) w domu z przyczyn naturalnych - kartę zgonu wystawia lekarz rodzinny bądź pogotowia, wezwany przez numery 999 lub 112 (z telefonu komórkowego). Należy jednocześnie pamiętać, że pogotowie nie ma prawa poprzestać na wypisaniu jedynie tzw. karty informacyjnej, a po kartę zgonu odesłać nas do lekarza rodzinnego. Koniecznym jest obecność lekarza na miejscu.

b) w szpitalu - karta zgonu wystawiana jest przez lekarza, który opiekuje się pacjentem. Po jej otrzymaniu rodzina czy bliscy zmarłego przejmują na siebie obowiązek odebrania zwłok ze szpitalnej chłodni. Warto tu uczulić na zdarzające się - zwłaszcza w przeszłości - przypadki, gdy w krótkim czasie po śmierci osoby w szpitalu, rodzina otrzymywała telefon od zakładu pogrzebowego, deklarującego chęć zajęcia się pogrzebem. Należy pamiętać, że proceder informowania zakładów pogrzebowych przez pracowników szpitala o śmierci pacjenta i podawanie danych Bliskich Zmarłego jest nielegalne, ale i wysoce naganne.

c) w wyniku wypadku lub przestępstwa - lekarz wezwany do zmarłego ma prawo odmówić wystawienia karty zgonu, podejmując jednocześnie decyzję, by przewieźć ciało do zakładu medycyny sądowej. W tych okolicznościach zachodzi wysokie prawdopodobieństwo konieczności wykonania sekcji zwłok, w celu ustalenia przyczyn śmierci. Kartę zgonu wystawi wówczas lekarz, który na zlecenie policji lub sądu, dokonał oględzin lub sekcji zwłok - a kwestię odebrania ciała trzeba będzie konsultować z policją lub prokuraturą.

Karta zgonu - i co dalej?

Gdy lekarz wystawi już kartę zgonu, osoby odpowiedzialne za pochówek mogą skontaktować się z zakładem pogrzebowym (telefonicznie lub osobiście), aby wydać zlecenie przewiezienia (eksportacji) ciała Zmarłego do chłodni zakładowej, miejskiej lub szpitalnej. Jeśli jest takie życzenie Rodziny Zmarłego - zakład pogrzebowy przyjmujący zlecenie na eksportację Zmarłego, może być tym który będzie odpowiedzialny za całokształt uroczystości pogrzebowych. Wtedy z jego pracownikami ustala się następujące sprawy: datę pogrzebu lub kremacji, wybór cmentarza i miejsce pochówku, wybór trumny oraz rodzaj obrządku religijnego, a także szczegóły pogrzebu świeckiego. Jeśli decydują się Państwo na usługi Zakładu Pogrzebowego GABRIEL Kraków nasi pracownicy mogą pomóc również w otrzymaniu aktu zgonu i zasiłku pogrzebowego.

Akt zgonu to dokument, wystawiony przez Urząd Stanu Cywilnego właściwy ze względu na miejsce zgonu (a nie zamieszkania!). Dokument ten jest konieczny, aby otrzymać zasiłek pogrzebowy, uregulować sprawy spadkowe oraz te, które wiążą się z polisami ubezpieczeniowymi. Jak widać, akt zgonu jest dokumentem o bardzo dużym priorytecie, dlatego należy zatroszczyć się o niego jak najszybciej po śmierci bliskiego.

Aby akt zgonu mógł zostać wystawiony - konieczne są następujące dokumenty:
dowód osobisty zmarłego,
karta zgonu,
książeczka wojskowa (gdy mężczyzna zmarł przed 50 r. ż),
odpisu aktu urodzenia (gdy zmarło dziecko)
podanie o wydanie trzech odpisów aktu zgonu.

Zgon należy zgłosić w urzędzie najpóźniej w ciągu trzech dni od dnia śmierci. Jeśli przyczyną śmierci była choroba zakaźna, zgłoszenie powinno nastąpić najpóźniej po 24 godzinach. Obowiązek zgłoszenia należy - w kolejności - do: małżonka lub dzieci zmarłego, najbliższych krewnych lub powinowatych, współlokatorów zmarłego, osób, które znalazły zwłoki lub świadków śmierci, a także administratora domu, w którym nastąpił zgon. Jeżeli do śmierci doszło w szpitalu - zgłoszenie czyni jest szpital. Wniosek o wydanie aktu zgonu należy złożyć złożyć osobiście. Od 1 stycznia 2007 r. wydanie trzech pierwszych egzemplarzy odpisów aktu zgonu jest bezpłatne.

Urzędnik w USC poprosi osobę zgłaszającą zgon o dowód osobisty do wglądu, a w przypadku prośby o wydanie aktu zgonu współmałżonka - poprosi o akt małżeństwa. Gdy śmierć nastąpiła w wyniku wypadku lub przestępstwa, a sprawą zajmują się organy ścigania, należy zaopatrzyć się w stosowne dokumenty z prokuratury lub policji.


Liczy się czas!

Jeśli decydujemy się na to, aby zmarły do czasu pogrzebu przebywał w domu, i jednocześnie samodzielnie zajmujemy się organizacją pogrzebu należy pamiętać, że ciało Osoby Zmarłej musi zostać pochowane NAJPÓŹNIEJ po 72 godzinach od chwili śmierci. Gdy staje się to niemożliwe, należy obowiązkowo przewieźć ciało Zmarłego do chłodni zakładu pogrzebowego lub miasta. Gdy śmierć nastąpiła w wyniku choroby zakaźnej, pochówek musi się odbyć w ciągu 24 godzin od chwili śmierci.

Od czego zależy pojemność pakietu usług pogrzebowych świadczonych przez dany zakład?
Dobór usług pogrzebowych, jakie zlecane są zakładowi pogrzebowemu zależy głównie od osób, które biorą na siebie odpowiedzialność za organizację pogrzebu Osoby Bliskiej. Jeśli Rodzina ma takie pragnienie i czuje się na siłach może wybrać tylko trumnę i zamówić kondukt żałobny. Jeśli jednak nie wiemy, jak postępować w tych trudnych chwilach, najlepiej zdać się na pomoc profesjonalistów. Zakłady pogrzebowe, posiadające dobrą opinię i wieloletnie doświadczenie, sprawnie, a jednocześnie z godnością i szacunkiem dla Zmarłego i rodziny, potrafią zająć się każdym detalem ceremonii żałobnej: od zakupu ubrania dla zmarłego, umycie go i uczesanie, poprzez wybór wieńców, wydrukowanie klepsydr i zamówienia nekrologów w prasie, po zatroszczenie się o oprawę muzyczną, fotograficzną, transport i organizację stypy.

Koszty pogrzebu z reguły są dość wysokie i rzadko kto jest gotowy, aby je uregulować natychmiast. Pewna pomoc w tym względzie płynie ze strony urzędowej wraz z zasiłkiem pogrzebowym, wynoszącym obecnie 4.000 PLN. Jest jednak konieczne, aby osoba zmarła sama była ubezpieczona lub pozostawała w chwili śmierci na utrzymaniu osobyu ubezpieczonej.

W zależności od zakładu pogrzebowego istnieją różne możliwości zapłaty:
a) gotówką,
b) kartą
c) przelewem,
d) istnieje też mozliwość wystawienia upoważnienia, na podstawie którego zakład pogrzebowy będzie mógł odebrać należność za przygotowanie pogrzebu z zasiłku pogrzebowego wydawanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Większość zakładów pogrzebowych - w tym Zakład Pogrzebowy GABRIEL Kraków - ma wśród swoich usług także kredytowanie pogrzebu. Umowa na tę usługę podpisywana jest z następującymi osobami: rodzicami, dziećmi, pasierbami lub rodzeństwem Zmarłego. Finansowanie pogrzebu leży wtedy w gestii zakładu pogrzebowego pod warunkiem, że zmarły był ubezpieczony w ZUS i jego Bliskim przysługuje zasiłek pogrzebowy - by potem na podstawie upoważnienia jednej z tych osób, odbierze w ZUS zasiłek pogrzebowy.

Zasiłek pogrzebowy, który od 1 marca 2011 roku wynosi 4.000 PLN, przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Zasiłek taki przysługuje jeśli zmarły był ubezpieczony z któregoś z poniższych tytułów:
a) był czynny zawodowo
b) pobierał rentę lub emeryturę,
c) w dniu śmierci nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty, ale spełniał warunki do jej uzyskania,
d) pobierał zasiłek chorobowy, macierzyński lub świadczenie rehabilitacyjne.

Kto otrzymuje pełną kwotę?
Pełną kwotę zasiłku z ZUS, niezależnie od faktycznych kosztów pogrzebu, otrzymać mogą następujący członkowie rodziny Zmarłego:
a) małżonek
b) rodzice
c) dzieci oraz dzieci drugiego małżonka, a także dzieci adoptowane oraz przyjęte na wychowanie,
d) wnuki,
e) rodzeństwo

Istotnym jednak jest, aby wniosek o zasiłek został złożony w ciągu 12 miesięcy od daty śmierci bliskiego. Niezłożenie w terminie skutkuje wygaśnięciem prawa do zasiłku. Termin ten ulega wydłużeniu jedynie w przypadku zmarłych zaginionych. W takich przypadkach termin 12 miesięcy liczy się od dnia wydania aktu zgonu. Do potwierdzenia tej daty w ZUS będzie potrzebne zaświadczenie z policji lub prokuratury albo odpis zupełny aktu zgonu. Oprócz tego w ZUS należy też złożyć wniosek (druk ZUS Z-12), a także rachunki za pogrzeb oraz dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo.

Wniosek o przyznanie zasiłku składa się w oddziałach ZUS. Dokumenty, jakie są niezbędne w takich okolicznościach, to:
* poprawnie wypełniony wniosek (druk ZUS Z-12 lub KRUS RS-26),
* skrócony odpis zgonu,
* oryginał rachunków za np. trumnę (jeśli rachunki zostały złożone w banku, do ZUS trzeba dostarczyć kopie poświadczone przez bank),
* dokumenty poświadczające pokrewieństwo lub powinowactwo (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane).
* Gdy zmarły prowadził działalność gospodarczą, do wniosku trzeba dołączyć druk ZWUA, potwierdzający wyrejestrowane zmarłego płatnika (trzeba to zrobić następnego dnia po śmierci) oraz kopię ostatniego dowodu wpłaty składki ZUS.

Czy zasiłek pogrzebowy przysługuje także obywatelowi UE?
W czasach, gdy zjawisko migracji zarobkowej jest rozpowszechnione, może się zdarzyć, że np. koszty pogrzebu osoby zmarłej w Polsce pokrywa osoba mieszkająca w jednym z państw Unii Europejskiej. W takim przypadku może ona starać się o wypłacenie zasiłku pogrzebowego. Wniosek o wypłatę (na formularzu E-124) należy złożyć do ZUS osobiście lub za pośrednictwem instytucji ubezpieczeniowej w miejscu swojego zamieszkania, dołączając jednocześnie: wyciąg z aktu zgonu, rachunek z firmy pogrzebowej, oświadczenie o niepobraniu zasiłku w państwie zamieszkania.

Wniosek taki musi zostać złożony w ciągu roku od dnia śmierci osoby, po której on przysługuje. Obowiązują ogólne zasady: jeżeli pokrywającym koszty pogrzebu jest członek rodziny, kwota zasiłku wynosi dwukrotność przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pochówku zostały pokryte. Jeżeli jednak finansowania podjęła się osoba niespokrewniona ze zmarłym, zasiłek przysługuje w wysokości udokumentowanych wydatków, nie może jednak wynieść więcej niż dwukrotność przeciętnego wynagrodzenia.

Osoba zmarła zaginiona lub trudna do identyfikacji
Prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje także bliskim osób zaginionych. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie 12 miesięcy było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn, które są całkowicie niezależne od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Do potwierdzenia tej daty będzie potrzebne zaświadczenie z policji lub prokuratury albo odpis zupełny aktu zgonu. Oprócz tego należy złożyć wniosek na druku ZUS Z-12, rachunki za pogrzeb, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo.

Odprawa pośmiertna z zakładu pracy Zmarłego
Jeśli Zmarły w chwili śmierci pozostawał w stosunku pracy - jego rodzina może także liczyć na pomoc firmy, w której pracował zmarły. Ta pomoc to tzw. odprawa pośmiertna. Zostanie ona wypłacona pod warunkiem, że zmarły był pracownikiem firmy w chwili śmierci lub jeśli po rozwiązaniu stosunku pracy pobierał on zasiłek z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Bez znaczenia jest przyczyna zgonu - a także nawet wtedy, gdy śmierć nastąpiła z ewidentnych przyczyn pracownika lub z powodu samobójstwa. Stawkę dzieli się po równo między wszystkich uprawnionych - wpółmałżonków oraz dzieci nieżyjącego. Odprawa pośmiertna to wielokrotność wynagrodzenia, które zmarły pobierał za życia. Jej wysokość jest zależna od stażu pracy w konkretnej firmie - po zsumowaniu wszystkich przerw w pracy. Jeśli zmarły przepracował w danym zakładzie pracy mniej niż 10 lat - odprawa ma wysokość jednego miesięcznego wynagrodzenia zmarłego. Gdy staż pracy w danej firmie zmarłego wynosi co najmniej 10 lat - wysokość odprawy to dwukrotność wynagrodzenia, a gdy zmarły przepracował w konkretnym zakładzie pracy co najmniej 15 lat - odprawa pośmiertna ma wysokość sześciu miesięcznych wynagrodzeń.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje jednak w przypadku założenia przez pracodawcę ubezpieczenia pracownika na życie. Jeśli jednak odszkodowanie takie byłoby niższe niż naliczona odprawa, pracodawca musi wypłacić osobom uprawnionym brakującą różnicę. Wysokość odprawy jest zależna także od ilości osób uprawnionych do jej otrzymania - np. jeśli pieniądze przysługują tylko jednemu członkowi rodziny, to firma wypłaca mu połowę świadczenia naliczonego na podstawie stażu pracy. Jeśli zmarły był zatrudniony w kilku zakładach pracy jednocześnie, odprawę pośmiertną musi wypłacić rodzinie każda z firm.

Wypłaty ubezpieczeń dla ofiar wypadków komunikacyjnych i/lub samochodowych
Jeżeli Osoba Bliska poniosła śmierć w wypadku samochodowym - firma ubezpieczeniowa musi zwrócić rodzinie koszty pogrzebu z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) sprawcy wypadku. Trzeba z całą mocą podkreślić, że nielegalnym procederem ubezpieczyciela jest pomniejszanie wypłacanej kwoty o wysokość zasiłku pogrzebowego. Warto też sprawdzić, czy Osoba Zmarła nie posiadała z jakiegoś tytułu ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW). Takie ubezpieczenie czasem proponowane jest posiadaczom kart kredytowych oraz osobom, które posiadają kredyty hipoteczne. Należy jednak uważnie wczytać się w warunki umowy ubezpieczeniowej i ustalić przyczynę śmierci - zwłaszcza jeśli zachodzi podejrzenie, że do nieszczęśliwy wypadek zdarzył się na skutek nadużycia alkoholu lub narkotyków. Może się wtedy zdarzyć, że firma ubezpieczeniowa odmawia wypłacenia świadczenia.

Pochówek osób bezrobotnych, nieubezpieczonych lub bezimiennych
W przypadku gdy zmarły był osobą bezrobotną, nieubezpieczoną lub jest osobą nieznaną (NN), koszty jego pochówku ponosi opieka społeczna. Najbliższa rodzina może starać się o tzw. zasiłek pogrzebowy z pomocy społecznej, którego wysokość określana jest indywidualnie przez dany ośrodek opieki społecznej, jednak nie jest wyższa niż 2-2,5 tys. zł. Zasiłek taki ma pokryć część lub całość kosztów pogrzebu, jakie bliscy wydali na pogrzeb. Do kosztów pogrzebu zalicza się następujące składniki: trumna, przewóz i pochowanie zwłok, wykopanie grobu ziemnego i umieszczenie tabliczki, zapewnienie ubrania (jeśli zmarły nie posiada odpowiedniego), odprawienie nabożeństwa żałobnego oraz - w wyjątkowych przypadkach - opłata cmentarna (jeśli nie jest możliwe uzyskanie tzw. miejsca bezpłatnego).

Najbliższa rodzina zmarłego w powyższych okolicznosciach musi przedłożyć:
a) dowód tożsamości zmarłego,
b) skrócony odpis aktu zgonu,
c) oryginał zaświadczenia o braku uprawnień zmarłego oraz członków jego rodziny do zasiłku pogrzebowego.
Pracownicy opieki społecznej mogą również prosić o przedstawienie dokumentów, które potwierdzają trudną sytuacje życiową bliskich zmarłego.

Śmierć dziecka nienarodzonego
Najboleśniejszym momentem w życiu rodzica jest śmierć dziecka - zarówno wtedy, gdy nastąpiła ona po urodzeniu jak i w czasie trwania ciąży. Jeśli dziecko zmarło przed 22. tygodniem ciąży, lekarze kwalifikują to jako poronienie. Często w takim przypadku rodzice nie otrzymują ciała dziecka, nie mają też obowiązku dokonać jego rejestracji. Pochówek dziecka zmarłego w takich okolicznościach jest jednak możliwy i zagwarantowany prawem - dlatego jeśli rodzice chcą go dokonać, to zastosowanie w takich okolicznościach mają procedury jak przy śmierci dzieci urodzonych po 22. tygodniu ciąży.
Jeśli dziecko zmarło po 22. tygodniu ciąży lub wcześniej - a rodzice chcą dokonać pochówku - powinni oni pobrać ze szpitala tzw. pisemne zgłoszenie o narodzinach dziecka oraz kartę zgonu.

Dokumenty te może otrzymać każde dziecko, bez względu na czas zakończenia ciąży.
W przypadku problemów z ustaleniem płci dziecka, rodzice sami mają prawo wskazać tę płeć - przez tzw. uprawdopodobnienie płci opierające się np. na odczuciach matki. Następnie - na podstawie zaświadczenia ze szpitala - Urząd Stanu Cywilnego sporządza akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe lub - jeśli żyło przynajmniej kilka minut - zwykły akt urodzenia. Dziecku otrzymuje imię, a w akcie wpisuje się pełne dane rodziców. Jeśli dziecko zmarło w szpitalu, jego ciało odbiera stamtąd zakład pogrzebowy.

Jeśli śmierć dziecka nastąpiła w domu - rodzice mogą sami zawieźć jego szczątki do zakładu pogrzebowego. Ze strony kościelnej - Konferencja Episkopatu Polski zezwala na katolicki pogrzeb dzieci, które zmarły przed chrztem, jeżeli rodzice pragnęli je ochrzcić. Zgoda ta obejmuje również Mszę św. pogrzebową. Zmarłe dzieci, niezależnie od tego, czy były ochrzczone, czy nie, czy zmarły po porodzie, czy też urodziły się martwe, należy pochować według stosownych obrzędów przewidzianych na tę okoliczność. Dziecko zmarłe przed porodem należy traktować jak dziecko zmarłe przed chrztem. Rodzice dziecka, które zmarło przed urodzeniem mogą otrzymać z ZUS jednorazową pomoc na pokrycie kosztów pogrzebu. Należy wtedy przedstawić następujące dokumenty:
a) wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12)
b) skrócony odpis aktu zgonu (gdy dziecko urodziło się martwe - skrócony akt urodzenia z adnotacją o martwych narodzinach)
c) oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu
d) dokumenty potwierdzające pokrewieństwo (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego).